Een narcist, wat is dat eigenlijk precies?

Op sociale media laten mensen deze term regelmatig vallen, wanneer ze hun ongenoegen over bepaalde mensen uiten. Zo zijn er mensen die vertellen over hun stukgelopen relatie, waarbij ze benadrukken dan hun ex-partner een narcist is en dat om die reden de relatie gestrand is. Dat het iets negatiefs is, hebben de meeste mensen wel begrepen. Maar wat het nu precies is? Daarover beschikt nog lang niet iedereen over voldoende kennis. Dat is jammer, want door de symptomen van narcisme tijdig te herkennen, kun je een narcist wellicht beter begrijpen en jezelf behoeden voor vervelende situaties.

Narcisme is een persoonlijkheidsstoornis die niet eenvoudig te herkennen is. Iemand kan ogenschijnlijk normaal functioneren en daardoor valt in eerste instantie niet op dat iemand narcistisch gedrag vertoont. Vaak zul je wat langer met iemand moeten omgaan om de stoornis te kunnen herkennen. Kenmerkend van een narcist is dat hij zichzelf doorgaans heel belangrijk vindt. Dat wordt vaak tot in het extreme doorgetrokken. Een narcist plaatst zichzelf op een voetstuk, zet dingen volledig naar zijn hand en negeert regels die verder door iedereen worden nageleefd. Een narcist heeft doorgaans vrijwel geen inlevingsvermogen en houdt geen rekening met de mensen om hem heen. Hij stelt zichzelf een bepaald doel en laat anderen voor zich werken om dat doel te bereiken. Een teamspeler is het dus allerminst. 

Onzekerheid

Achter al dat autoritaire gedrag gaat meestal juist een heel onzeker persoon schuil. Dat is juist de bijzondere contradictie in narcisme. Je zou verwachten dat iemand met de hierboven genoemde eigenschappen juist heel zelfverzekerd is, maar het tegendeel is meestal het geval. Een narcist handelt doorgaans juist vanuit een extreem gevoel van minderwaardigheid. Ook speelt eenzaamheid een belangrijke rol. Vooral ook door het gebrek aan inlevingsvermogen is een narcist vaak niet goed in staat om zeer persoonlijke gesprekken met diepgang te voeren. Ook al niet omdat elke vorm van kritiek door een narcist meestal wordt afgekapt en slechts boosheid oproept. Hierdoor zullen de mensen in de directe omgeving van de narcist sneller geneigd zijn om dergelijke gesprekken uit de weg te gaan. Dat vergroot echter juist het gevoel van eenzaamheid waarmee de narcist te maken heeft. 

Intimiteit

Ook intimiteit is voor een narcist vaak lastig. Juist dan moet je jezelf immers kwetsbaar opstellen en daar heeft een narcist het moeilijk mee. Aan de ene kant voelt een narcist zich uniek en geweldig, aan de andere kant speelt daarbij altijd een gevoel van minderwaardigheid mee. Die combinatie kan ervoor zorgen dat ze zichzelf boven anderen verheven voelen en bepaalde regels voor hen niet van toepassing zijn. Een narcistische minnaar is iemand die zijn bedpartner slechts gebruikt om zijn eigen behoeftes te bevredigen, zonder dat er sprake is van oog voor de behoeftes van de ander. Door zowel emotionele als fysieke manipulaties weet de narcist zijn doel te bereiken. Dit kan tot grote frustratie bij de ander leiden. 

Cijfers

Concrete cijfers over het aantal narcisten zijn niet beschikbaar. Lang niet altijd wordt immers een narcist als zodanig (h)erkend en geregistreerd. Schattingen zijn er wel, die lopen uiteen van ongeveer één tot zes procent van onze bevolking. Overigens komt narcisme zowel onder mannen als vrouwen voor, maar van oudsher zijn het vaker mannen. De laatste decennia lijkt hierin ook een verschuiving waarneembaar te zijn. Mogelijk ten gevolge van de emancipatie zie je tegenwoordig ook meer vrouwen met narcistische kenmerken. Verder kan worden geconcludeerd dat narcisme in de westerse beschaving vaker voorkomt dan bijvoorbeeld in Azië of Afrika. Een verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat onze westerse cultuur meer individualistisch is. Juist dat individuele karakter van onze samenleving zou narcisme in de hand werken.

Psychotherapie

Een narcist zal niet snel zelf de stap zetten om hulp te zoeken. Immers, dat zou voor hem gezichtsverlies betekenen. Het idee van een hulpvraag indienen strookt niet met het denkbeeld dat de narcist zelf heel geweldig is. Ook is het lastig om vast te stellen of iemand daadwerkelijk een narcist is. Veel mensen kunnen bepaalde karaktertrekken hebben zoals hierboven omschreven, zonder echt een narcist te zijn. Met behulp van een algemene persoonlijkheidstest zou je kunnen concluderen of er wellicht sprake zou kunnen zijn van narcisme. Als dat echt zo is, kan psychotherapie iemand helpen om er beter mee om te kunnen gaan.