Grotere kans op psychische stoornis bij veel tegenslag

Tot die conclusie zijn wetenschappers van het Radboud UMC in Nijmegen gekomen. Ze hebben hiervoor allerlei gegevens van 170 personen met elkaar vergeleken. Daarbij lag de focus op het in kaart brengen van tegenslagen. Met behulp van kunstmatige intelligentie zijn vervolgens de patronen in de hersenen van deze mensen met elkaar vergeleken. De conclusie luidt dat er duidelijke verbanden konden worden gevonden tussen de hoeveelheid tegenslagen en de mate waarin de patronen in de hersenen verschillen van iemand die nauwelijks tegenslagen kende.

Weliswaar is dit op zich een interessant gegeven, maar daarmee zijn we er nog niet. We weten op basis van het onderzoek nu wel dat tegenslagen iemands kwetsbaarheid voor psychische stoornissen kunnen vergroten, maar het is nog wel de vraag welke neurologische processen hieraan ten grondslag liggen. Bovendien kunnen de tot nu toe verrichte onderzoeken een vertekend beeld geven, omdat bij verschillende onderzoeken ook verschillende beoordelingsmethoden en statistische analyses zijn gebruikt. Ook is geen mens hetzelfde, de persoonlijke situatie van de ene proefpersoon zou zodanig kunnen verschillen van de ander dat dit ook de onderzoeksresultaten beïnvloedt. Bij veel onderzoeken werd overigens vooral gekeken naar het gemiddelde effect van tegenslagen op een groep mensen. Ook dat vertekent het beeld, omdat de individuele effecten hierdoor niet meer goed zichtbaar zijn.

Lastig is ook dat onze hersenen eigenlijk continu aan verandering onderhevig zijn. Hierdoor is het moeilijk om vast te stellen welke verandering specifiek toe te schrijven valt aan het verwerken van een tegenslag. Daar komt nog bij dat een tegenslag meestal niet alleen staat. Je afkomst is al voor een belangrijk deel bepalend voor de mate waarmee je met tegenslagen te maken kunt krijgen. Natuurlijk zijn er tegenslagen die ieder mens in zijn leven te verwerken krijgt, zoals ziekte en/of overlijden van dierbaren. Maar mensen die opgroeien in een probleemsituatie hebben bijvoorbeeld een grotere kans om een stressvolle situatie te ervaren. We weten bij het vaststellen van een afwijkend hersenpatroon niet of dit het gevolg is geweest van slechts één specifieke tegenslag of van een reeks opeenvolgende stressfactoren, die elk een ander effect hebben gehad.

Wat de wetenschappers specifiek hebben gedaan, is verschillende risicofactoren bekijken die invloed hebben op de ontwikkeling van de hersenen, zoals tegenslagen tijdens de zwangerschap en in de kindertijd. Uit eerder onderzoek was al bekend dat deze risico's veranderingen in de hersenen kunnen veroorzaken. Zo kwam een gedetailleerd model tot stand dat laat zien hoe de hersenen zich aanpassen aan deze tegenslagen op de lange termijn. Daarbij is ook getest of dit model in de loop van de tijd stabiel blijft, door hersenscangegevens te vergelijken op twee verschillende momenten in het volwassen leven van dezelfde mensen. De bevindingen van de Nijmeegse wetenschappers zijn van belang, omdat mogelijk in de toekomst kan worden voorspeld of iemand meer vatbaar is voor het ontwikkelen van een psychische stoornis, door diens hersenpatronen te analyseren.

De onderzoeksresultaten zijn in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Genetics gepubliceerd.