Kernreactor Petten speelt rol in behandeling kankerpatiënt

De meeste mensen denken bij de term kerncentrales direct aan het opwekken van elektriciteit. Veelal wordt daarbij ook meteen gewezen op de gevaren voor de volksgezondheid vanwege straling die bij de processen in een kernreactor vrijkomt. Maar wat veel mensen zich niet realiseren, is  dat een kerncentrale ook gebruikt wordt voor de productie van medische isotopen. De kerncentrale in het Nederlandse dorp Petten speelt wereldwijd een cruciale rol in de behandeling van ongeveer dertigduizend patiënten die lijden aan een ernstige aandoening, zoals kanker. De sterk verouderde kerncentrale is aan vervanging toe, volgend jaar moet een definitief besluit vallen over de bouw van een nieuwe centrale.

Wie informatie over kerncentrales opzoekt, komt al snel de term 'radioactiviteit' tegen. Hier wordt het natuurlijke proces bedoeld waarbij instabiele atoomkernen spontaan vervallen naar stabiele atoomkernen. Ze zenden daarbij energie uit in de vorm van ioniserende straling. Vaak spreken mensen ten onrechte van radioactieve straling, maar dat is feitelijk onjuist. Overigens is radioactiviteit overal aanwezig en in geringe hoeveelheden niet schadelijk voor de mens. Wanneer de ioniserende straling echter boven een bepaalde grenswaarde komt, kan dit zeer schadelijke gevolgen hebben. Het woord radioactiviteit kun je ook linken aan radiotherapie, een term die je in ziekenhuizen tegenkomt. Hiermee wordt de afdeling nucleaire geneeskunde aangeduid, de plek waar artsen met behulp van medische isotopen proberen de levens van onder meer kankerpatiënten te redden. Maar wat zijn die medische isotopen nu precies? Het zijn radioactieve stoffen, stoffen die juist vanwege hun ioniserende straling in staat zijn om kankercellen te doden. Deze stoffen worden voornamelijk in kernreactoren gemaakt. Ongeveer een derde van alle medische isotopen die wereldwijd nodig zijn, komen uit Petten.

Miljoenenproject

Omdat de huidige kernreactor in Petten inmiddels zo’n zestig jaar oud is, begint de tijd te dringen. De reactor is niet meer van deze tijd en de kans op complicaties en daarmee ook gevaarlijke situaties neemt toe. Het concept voor een nieuwe kernreactor, die de naam PALLAS zal dragen, ligt al geruime tijd op tafel. Als die reactor een feit is, zal ons land ook in de komende tientallen jaren in staat blijven om miljoenen mensen over de gehele wereld te kunnen helpen met het overwinnen van ernstige ziektes. Daarvoor is echter wel veel geld nodig. De bouw van een nieuwe kernreactor is een miljoenenproject. Inmiddels is duidelijk dat het kabinet bereid is om hierin fors te investeren. Minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS): ,,Het welzijn van patiënten staat bij mij altijd voorop, Ik zie dat PALLAS hier een belangrijke bijdrage aan kan leveren. Door de inzet van medische isotopen kan diagnose en behandeling van ziekten veel gerichter en met minder schade voor de patiënt plaatsvinden. Met een investering in PALLAS wil ik richting geven aan deze veelbelovende ontwikkelingen voor de patiënt, waarbij maatschappelijke behoeften en commerciële belangen wat mij betreft hand in hand gaan. Daarnaast houden we met PALLAS de productie in eigen hand, wat ons minder afhankelijk maakt van het buitenland. Uiteindelijk merken we dat ook in de portemonnee.’’

Toenemende vraag

Het vervangen van de kernreactor in Petten is niet alleen bedoeld om in de huidige vraag naar medische isotopen te kunnen blijven voorzien. Naar verwachting zal in de nabije toekomst sprake zijn van een stijgende vraag naar deze radioactieve stoffen. Volgens Linda de Wit, technisch geneeskundige in het Amsterdamse Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, neemt het gebruik van bestaande medische isotopen toe en worden ook meer en meer nieuwe kankergerichte tracers ontwikkeld. Ze verwacht daarom dat vooral de vraag naar therapeutische medische isotopen, zoals lutetium-177, zal toenemen. Het gebeurt nu al regelmatig dat patiënten op het laatste moment te horen krijgen dat hun behandeling niet door kan gaan wegens een gebrek aan deze stof. Wereldwijd zijn zes kernreactoren beschikbaar voor de productie van medische isotopen. Ze staan in Nederland, België, Polen, Zuid-Afrika, Australië en Tsjechië. Omdat ze alle zes al tientallen jaren bestaan, is de technische staat bepaald niet optimaal en doen zich regelmatig storingen voor. Onderling zijn afspraken gemaakt met betrekking tot het periodiek onderhoud. Hiermee probeert men te voorkomen dat twee of meer reactoren tegelijkertijd buiten werking zijn. Dat dit niet altijd soelaas biedt, blijkt uit een situatie eerder dit jaar. De reactor in België was in onderhoud en tegelijk deed zich in Petten een lekkage voor. Het gevolg was dat de behandeling van honderden kankerpatiënten in ons land moest worden uitgesteld tot er weer voldoende medische isotopen beschikbaar waren.

Tijdspad

De huidige reactor in Petten gaat al veel langer mee dan gepland. In 2003 waren er al plannen om de reactor te vervangen, later kwam er een nieuw plan voor een reactor die zelfs meer isotopen kan produceren dan de oude. Niettemin moet de oude reactor het nog wel even veilig volhouden, want voordat PALLAS er staat, zijn we tien tot vijftien jaar verder. De voorbereidingen zijn in volle gang en de toezegging van de minister is daarbij van groot belang. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport reserveert voor het project dit jaar 30 miljoen euro en vanaf volgend jaar 129 miljoen euro per jaar. Het kabinet zal naar verwachting in het voorjaar van 2023 een definitief besluit nemen over het PALLAS-project en de resterende investeringskosten.