Waarom we onze babytijd vergeten

Je herinnert je die ene mooie vakantie van jaren geleden nog heel specifiek. En je weet ook nog precies hoe het eraan toe ging tijdens de lessen Frans of wiskunde. Maar alle belevenissen uit de eerste jaren van ons bestaan zijn we kwijt. Immers: herinner jij je nog hoe je luiers vol poepte en hoe je ooit je eerste woordjes sprak? Nee! Het lijkt alsof die eerste levensjaren simpelweg niet hebben plaatsgevonden in ons geheugen. Dit fenomeen staat bekend als infantiele amnesie, en het is iets wat vrijwel iedereen ervaart. Maar hoe komt het dat we ons niets meer herinneren van onze babytijd? 

Ons geheugen ontwikkelt zich niet in één keer, maar doorloopt verschillende stadia. In de eerste levensjaren bevindt de hersenontwikkeling zich in een kritieke fase. De hippocampus, een hersengebied dat cruciaal is voor het opslaan van herinneringen, is nog volop in ontwikkeling. Hoewel baby’s wel degelijk informatie kunnen verwerken en zelfs korte tijd kunnen onthouden, worden deze vroege herinneringen niet duurzaam opgeslagen. Dit komt doordat de neurale netwerken die nodig zijn voor langdurige herinneringen nog niet volledig ontwikkeld zijn.

Daarnaast speelt taal een belangrijke rol bij herinneringen. Veel van onze expliciete herinneringen zijn namelijk verbonden aan taal: we vertellen verhalen over gebeurtenissen en slaan ze daardoor beter op. Baby’s beschikken nog niet over een goed ontwikkeld taalvermogen, waardoor ze gebeurtenissen minder goed kunnen verankeren in hun geheugen. Dit verklaart waarom herinneringen uit de tijd voordat we leerden spreken vaak ontoegankelijk blijven.

Verdringing of natuurlijke ontwikkeling?

Sommige theorieën suggereren dat infantiele amnesie niet alleen te maken heeft met biologische beperkingen, maar ook met psychologische processen. De bekende psychoanalyticus Sigmund Freud stelde dat vroege herinneringen worden verdrongen omdat ze vaak gepaard gaan met ongemak of schaamte. Volgens Freud zou ons brein deze herinneringen onderdrukken om ons te beschermen tegen negatieve gevoelens. Hoewel Freuds theorieën in de moderne wetenschap niet breed worden ondersteund, blijft de vraag bestaan of vroege herinneringen bewust worden vergeten of simpelweg niet goed worden opgeslagen.

Onderzoek toont aan dat infantiele amnesie eerder een natuurlijk gevolg is van de ontwikkeling van het brein dan een actieve vorm van verdringing. Studies met jonge kinderen laten zien dat peuters nog wel herinneringen kunnen ophalen van een paar jaar eerder, maar dat deze herinneringen vervagen naarmate ze ouder worden. Dit suggereert dat het geheugenmechanisme in de vroege kinderjaren anders werkt en dat het vergeten van deze herinneringen een normaal proces is.

Waarom herinneren we sommige dingen wel? 

Hoewel infantiele amnesie ervoor zorgt dat de meeste vroege herinneringen verdwijnen, zijn er uitzonderingen. Sommige mensen beweren nog fragmenten uit hun eerste jaren te herinneren. Dit kunnen echter vaak geen echte herinneringen zijn, maar reconstructies op basis van verhalen en foto’s. Wanneer ouders vaak over een bepaalde gebeurtenis praten, kan het kind deze informatie onbewust opnemen en later als een eigen herinnering ervaren. Dit fenomeen wordt ook wel 'valse herinneringen' genoemd.

Daarnaast zijn er bijzondere gevallen waarin mensen wel uitzonderlijk vroege herinneringen hebben, bijvoorbeeld bij mensen met een zeer goed autobiografisch geheugen. Dit is echter uiterst zeldzaam en betekent niet dat hun geheugen in de eerste jaren fundamenteel anders werkte dan bij anderen.

De impact van infantiele amnesie

Hoewel we onze eerste levensjaren niet bewust kunnen herinneren, betekent dit niet dat deze periode geen invloed heeft op wie we zijn. Ervaringen in de eerste levensjaren spelen een cruciale rol in onze emotionele en cognitieve ontwikkeling. Gehechtheid aan ouders, vroege leerervaringen en zelfs muziek of stemgeluiden uit de kindertijd kunnen onbewust bijdragen aan hoe we later functioneren. Dit toont aan dat ons brein informatie uit de eerste levensjaren wel opslaat, maar op een manier die niet direct toegankelijk is voor bewuste herinnering.

Infantiele amnesie blijft een fascinerend fenomeen. Hoewel we de eerste jaren van ons leven niet bewust kunnen terughalen, vormen deze vroege ervaringen toch de basis van wie we uiteindelijk worden. De wetenschap blijft zoeken naar antwoorden, maar één ding is zeker: de eerste jaren van ons leven zijn misschien vergeten, maar niet zonder betekenis.