De symboliek van toiletpapier
Meer dan ooit zijn we ons bewust van het einde van de groei van de consumptiemaatschappij en worden we gedwongen fundamentele keuzes te maken.
Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie schreef de Amerikaanse socioloog, politicoloog en filosoof, Francis Fukuyama (1952) in 1992 zijn bekende boek The End of History and the Last Man (Het einde van de geschiedenis en de laatste mens). Hij betoogde daarin dat er een einde was gekomen aan de ideologische tegenstellingen tussen kapitalisme en communisme en dat de westerse democratie universeel als ultieme vorm van regeren werd gezien. Zo’n dertig jaar later zie ik als bescheiden historicus de run op toiletpapier als het einde van de consumptiemaatschappij.
Meer dan ooit wordt de mensheid zich op dit moment bewust dat er een einde komt aan de groei. Het jarenlange politieke polderen lost niet langer problemen op. We moeten, gedwongen door de nieuwe werkelijkheid, fundamentele keuzes maken.
Lijdensdruk
Waar minister Hugo de Jonge nog lang volhield dat vuurwerk nu eenmaal een te koesteren traditie is, werd hij ingehaald door de tijdelijke straatterreur van de 21e eeuw: van onschuldig rotje naar bombshell. Waar premier Mark Rutte de afschaffing van de dividendbelasting tot hoofdinzet van zijn kabinet maakte, moest hij terugkomen op dit besluit nadat Unilever haar hoofdkantoor niet in Nederland vestigde. Tradities en idealen worden ingehaald door de (harde) werkelijkheid. Wanneer de lijdensdruk maar hoog genoeg wordt, is er geen andere optie dan gedragsverandering.
De toekomst van onze kinderen
Deze urgentie komt fraai naar voren in – ik meen het derde deel van- de filmserie “Back to the future”. Aan het begin van de episode komt uitvinder Emmett L. Brown (Doc), met zijn vliegende auto terug uit de toekomst om scholier Marty McFly te waarschuwen: “You have to come back with me, it is about the future of your childeren”. Voor mij een dialoog, analoog aan het huidige tijdsgewricht: als we de wereld leefbaar willen houden voor ons nageslacht, moeten we nu handelen en niet polderen.
"You have to come back with me, it is about the future of your childeren”
Doodziek
Globalisering maakt van de wereld een groot dorp waarin iedereen alles van elkaar weet en veel van elkaar overneemt, inclusief virussen. Maar vliegen is ons recht en Schiphol moet vooral blijven groeien, zo is de overheersende gedachte. We slepen producten van over de hele wereld naar ons land en produceren en exporteren voedsel naar de rest van de wereld. Economische groei is voor velen nog dé graadmeter van een gezonde samenleving. Maar we zijn doodziek en een samenleving waarin medische zorg centraal staat is ten dode opgeschreven. De medische zorg is onbetaalbaar (voor de coronacrisis werd wel voorspeld dat we in 2040 11.000 euro per persoon per jaar betalen aan zorgkosten) en maakt mensen niet gezonder. Ze bestrijdt symptomen, maakt ons verslaafd en sust ons in slaap.
We zijn doodziek en een samenleving waarin medische zorg centraal staat is ten dode opgeschreven
Fitte burger, gezonde samenleving
De Coronacrisis is het moment om werk te maken van een samenleving die gezondheid en gezond leven centraal stelt. Nu gaan velen pas iets doen aan hun leefstijl, wanneer ze de nadelen van ongezond gedrag ervaren. In een gezonde samenleving is er aandacht voor wie we zijn en willen worden. Het draait om balans en innerlijke kracht. Maar ook fysieke training is belangrijk, voor een gezond lichaam én sterke geest.
Dit hernieuwde bewustzijn moet leiden tot een vitale uitstraling: een gezonde samenleving begint bij (lichamelijk en geestelijk) fitte burgers. Geen -1,5 meter- angst voor anderen maar uitgerust met sterke schouders voor zware lasten. Niet hamsteren, maar delen. Niet sluiten maar openen. Back to basics, op naar de toekomst!