Brandwonden

Oorzaken

Brandwonden kunnen ontstaan door contact van de huid met hete gassen, vloeistoffen of andere materialen. Extreme koude, zoals aanraking van vloeibare stikstof, heeft hetzelfde effect op de huid als hitte en worden soms ook vrieswonden genoemd. Ook sterk bijtende chemicaliën kunnen brandblaren veroorzaken wanneer ze met de huid in aanraking komen. Verder kunnen straling (zoals de zon of bij radiotherapie), elektriciteit en wrijving (bijvoorbeeld na een val schuren over het wegdek) ook brandwonden veroorzaken. Verbrandingen door heet water en stoom verdienen apart vermelding: omdat water een heel grote warmte-inhoud heeft zijn heetwaterverbrandingen vaak ernstiger dan bijvoorbeeld verbrandingen door heet frituurvet, dat weliswaar heter is maar zijn warmte bij contact met de huid veel sneller kwijt is.

Gradaties

Brandwonden worden, afhankelijk van de diepte, in verschillende gradaties onderverdeeld. De diepte, en daarmee de graad, van een brandwond hangt af van de temperatuur, de tijd dat de huid blootgesteld wordt aan die temperatuur en de oorzaak. Heetwaterverbrandingen en steekvlamverbrandingen zijn doorgaans tweedegraad verbrandingen, vlamverbrandingen zijn doorgaans derdegraads.

• Bij een eerstegraads verbranding wordt de huid rood en pijnlijk, maar ontstaan geen blaren. De pijn en de verkleuring zijn in het algemeen binnen 24 uur verdwenen. Het huidweefsel is niet vernietigd en zelfs wanneer er grote delen van het lichaam zijn aangedaan, is er geen gevaar. Vaak zijn er ontstekingsverschijnselen te zien bij eerstegraads brandwonden.
  • roodheid
  • pijn
  • warmte
  • zwelling
  • functieverlies

Ook algemene verschijnselen zoals; koorts, geen honger, zich ziek voelen kunnen voorkomen bij een eerstegraads brandwond. Een eerstegraads verbranding komt veel voor: de meeste verbrandingen door de zon vallen hieronder.

• Bij een tweedegraads verbranding treedt er blaarvorming op; er vormt zich vocht tussen de opperhuid en de lederhuid. Deze blaarvorming is in het algemeen vrij pijnlijk. Wanneer grote oppervlakken verbrand zijn, is de pijn vaak extreem. Belangrijk is dat, hoewel een deel van de huid is vernietigd, er toch nog delen van de opperhuid gaaf zijn gebleven. Hierdoor kan er na loslating van de wondkorstjes uit zichzelf nieuwe huid over de wond groeien. De genezing duurt, afhankelijk van de diepte van de brandwond, enkele dagen tot vier of vijf weken. De haarwortels en zweetkliertjes liggen diep in de huid. Zolang slechts een deel hiervan behouden blijft is wondgenezing mogelijk. Wel ligt het gevaar van wondinfectie op de loer. Indien dit gebeurt kan de oorspronkelijk intact gebleven huid toch nog verwoest worden, waardoor vorming van nieuwe huid wordt verhinderd. Indien dit gebeurt zijn de vooruitzichten zeer ongunstig.
• Bij een derdegraads verbranding wordt de gehele huid vernietigd. Het wondgebied reageert niet meer op prikkels en zelfs niet op pijnprikkels. In het begin is het verbrande huidgebied wit tot grauw-wit, later bruin, perkamentachtig van kleur. Na loslating van de gevormde wondkorst komt een vaalrood of lichtrood gekleurde wondlaag tevoorschijn. Dit loslaten van de wondkorst neemt bij een groot wondoppervlak veel tijd in beslag. Vaak worden derdegraads verbrandingen van meer dan drie centimeter, om de genezing te bekorten, gesloten met stukjes huid die elders op het lichaam worden weggehaald.
• Een vierdegraads verbranding. Soms wordt de term verkoling gebruikt. Hierbij is de verbranding zo diep dat zelfs structuren onder de huid, zoals bot en spierweefsel, vernietigd zijn. Het uitzicht van de huid is meestal verkoold, gekookt (bleek) of rauw. Verloren gegaan weefsel kan niet worden hersteld, al kan soms weefsel van elders worden getransplanteerd via een chirurgische ingreep.

Eerste hulp

Wanneer het slachtoffer in brand staat moet de hulpverlening in de eerste plaats bestaan uit blussen van de brand met veel water. Bij voorkeur moet water worden gebruikt, maar ook een snelblusser kan goede diensten bewijzen, mits er zorgvuldig voor wordt gewaakt dat men het slachtoffer niet in het gezicht spuit. Het vuur kan ook gedoofd worden door het slachtoffer strak in een deken of jas te wikkelen. Hierbij dient erop gelet te worden dat eerst de bovenkant bij de nek gesloten wordt, omdat het geheel anders als schoorsteen werkt. Is er niets bij de hand dan moet men het slachtoffer sommeren: "liggen en rollen!" Hierbij dient zo dwingend mogelijk opgetreden te worden aangezien de kans anders groot is dat men niet tot het slachtoffer doordringt vanwege zijn paniek. De kleren van het slachtoffer mogen nooit worden opengemaakt of losgerukt, omdat dan het gevaar bestaat dat grote delen van de huid worden meegetrokken. Het eerste wat men moet doen bij de behandeling van een brandwond is koelen. Een bekende slogan is dan ook eerst water, de rest komt later. Dit doe je met lauw water, zodat het slachtoffer niet onderkoeld raakt. Minimaal 10 minuten koelen, beter is een kwartier. Koelen heeft na de eerste minuut niet zozeer veel effect op de temperatuur van het weefsel meer - dat is dan allang afgekoeld tot temperaturen die ver onder de schadelijke liggen - maar heeft een heel duidelijk effect op de door de patiënt gevoelde, meestal zeer hevige pijn. Stopt men met koelen en warmt daardoor het weefsel weer op door bloeddoorstroming dan neemt de pijn weer toe. Is er niets anders, gebruik dan desnoods slootwater. Het verbrande oppervlak van de huid hoeft niet met brandzalf, vaseline, boter of iets dergelijks worden ingesmeerd, maar wordt losjes afgedekt, bij voorkeur met metallineverband. Dit verband bevat een aluminiumlaag, waardoor het niet vast kan plakken aan de wond. Indien dit niet aanwezig is kan men een schoon servet of een schone handdoek of theedoek gebruiken. Is een groot oppervlak van de huid verbrand dan kan dit worden afgedekt met een gestreken schone doek of laken.

Een open wond is een ideale voedingsbron voor bacteriën die vroeg of laat elke brandwond binnendringen. Infectie van de wond kan tot gevolg hebben dat bacteriën via de bloedsomloop in de organen van het lichaam terechtkomen. Dit is een van de gevaarlijkste complicaties die een patiënt met brandwonden bedreigen. Dit gevaar blijft in het algemeen bestaan tot de wond zich spontaan sluit of door stukjes gezonde huid wordt gesloten. Daarom is de behandeling van brandwonden gericht op het sluiten van het wondoppervlak en het tot staan brengen of remmen van infecties. Een middel dat effectief kan helpen in het genezingsproces bij brandwonden als gevolg van aanraking met agressieve chemische stoffen is Diphoterine.