Verstandskiezen

Een normaal gebit bestaat in zowel boven- als onderkaak uit 4 snijtanden (‘incisieven’), 2 hoektanden (‘cuspidaten’), 4 kleine kiezen (‘premolaren’) en 4 grote kiezen (‘molaren’). Achter de laatste grote kiezen kunnen ook nog verstandskiezen voorkomen. Over de oorsprong van de term verstandskies bestaan 2 theorieën. De eerste theorie is dat deze kies zijn naam ontleent aan de verre stand in de kaak. De tweede, wat mij betreft meer geloofwaardige theorie, is dat de term ‘verstandskies’ zijn oorsprong vindt in het Latijnse ‘dens sapientiae’, hetgeen tand der wijsheid betekent. Dit is dan ook direct de verklaring waarom een verstandskies in het Engels een ‘wisdomtooth’ en in het Duits een ‘weisheitszahn’ genoemd wordt. Alhoewel gekscherend veel gehoord in de behandelkamer, heeft een verstandskies geen directe relatie met het verstand of de kennis.

De relatie met verstand is vooral gebaseerd op het doorbreken in de puberteit, de periode waarin zich ook de wijsheid ontwikkelt. Bij 75% van de bevolking komen 4 of meer verstandskiezen voor. Van oorsprong functioneerden deze verstandskiezen in de normale kauwfunctie. In de loop der tijd is de vorm en grootte van de schedel van de mens veranderd: het deel van de schedel waar de hersenen zich bevinden is groter geworden, de overige delen van de schedel zijn juist kleiner geworden. Beide veranderingen kunnen verklaard worden door het toegenomen denkvermogen en door de veranderde voedingsgewoonten van de mens (zachter en bereid eten). Het gevolg hiervan is dat de belasting op onder- en bovenkaak afnam en daarom de omvang van beide kaken kleiner is geworden. Tegelijkertijd zijn de afmetingen van de (verstands)kiezen niet kleiner geworden, waardoor automatisch een ruimtegebrek ontstaat. Een verdere stap in deze ‘kaak-evolutie’ verklaart waarom in 25% van de bevolking überhaupt geen verstandskiezen meer voorkomen. Voor het wel of niet verwijderen van verstandskiezen zijn internationaal duidelijke richtlijnen opgesteld, die gebaseerd zijn op uitgebreid wetenschappelijk onderzoek waarin de voor- en nadelen van het behouden of verwijderen van verstandskiezen onderzocht zijn. Verstandskiezen kunnen klachten veroorzaken, variërend van het ontstaan van tandbederf (cariës) tot zeer uitgebreide infecties in de hals, waarvoor ziekenhuisopnames en/of operaties noodzakelijk kunnen zijn. In het geval van klachten zal door de tandarts of MKA-chirurg geadviseerd worden om de desbetreffende verstandskies te (laten) verwijderen, vooral om de kans op opnieuw optredende klachten weg te nemen.

In de gevallen waar aanwezige verstandskiezen nog geen klachten hebben veroorzaakt, maar de tandarts of MKA-chirurg wel een indicatie heeft gesteld om deze te verwijderen, wordt van een preventieve verwijdering gesproken. Meestal is dit het geval als deze kiezen niet geheel door het tandvlees heen gegroeid zijn (‘partieel doorgebroken’) of dat ze onder het tandvlees voelbaar zijn met een tandheelkundige sonde (‘sondeerbaar’). In beide gevallen is de normale mondhygiëne ter plaatse bemoeilijkt en kunnen bacteriën zich dusdanig ophopen dat geacht wordt dat er in de toekomst klachten zullen ontstaan. Bij gekanteld doorgebroken verstandskiezen is een normale mondhygiëne ook niet mogelijk, en bestaat er zelfs een kans dat een naburige kies ook aangetast wordt. In dit soort gevallen zal ook geadviseerd worden om de niet-functionele verstandskies preventief te verwijderen. Verstandskiezen kunnen worden verwijderd door een tandarts zelf. Maar heel vaak worden patienten doorverwezen naar de MKA-chirurg gezien de bemoeilijkte en/of diepe ligging ten opzichte van de kaak, naburige elementen en/of aanwezige zenuwbanen ter plaatse. Indien er twijfel bestaat over het wel of niet verwijderen van een verstandskies, kan de situatie in de mond altijd beoordeeld worden tijdens een consult bij de MKA-chirurg. Hierbij zal een advies gegeven worden op basis van de persoonlijke situatie, in combinatie met de bestaande richtlijnen. www.mkachirurgie.nl